Sắp bắt đầu năm học mới, chuyên gia cảnh báo thứ nhiều học sinh mê mẩn, “đốt cháy” cả tương lai mà không hề hay biết

Thực trạng đáng báo động: Trẻ nghiện chất ngày càng gia tăng và trẻ hóa

Trước thềm năm học mới, việc chăm sóc và giáo dục học sinh, đặc biệt là lứa tuổi vị thành niên, trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Một trong những vấn đề gây nhức nhối nhất từ nhà trường đến gia đình chính là tình trạng nghiện chất.

Theo Ths.BS Nguyễn Thành Long, Phó trưởng phòng Phòng M2 (Viện Sức Khỏe Tâm Thần), xu hướng nghiện chất đang ngày càng trẻ hóa, với những bệnh nhân phải can thiệp khi chỉ mới 10-12 tuổi. Không chỉ số lượng bệnh nhân ngày càng tăng, đa số các trường hợp khi được phát hiện và đưa đến điều trị thì đã ở giai đoạn muộn.

Đáng báo động hơn, có đến 96% trẻ vị thành niên sử dụng đa chất gây nghiện cùng một lúc, làm tăng nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến cả sức khỏe thể chất lẫn tâm thần.

Từ cuộc vui đến con đường "không lối thoát"

Số trẻ nghiện chất ngày càng gia tăng (Ảnh minh hoạ)

Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Ngọc Trang (Viện Sức khỏe Tâm thần) đã chia sẻ một trường hợp điển hình về một cô gái 21 tuổi nhưng đã có tiền sử 5 năm sử dụng chất kích thích. Bệnh nhân vốn khỏe mạnh, sống trong gia đình hòa thuận. Mọi chuyện bắt đầu khi cô còn học THPT, được bạn bè rủ rê sử dụng N2O (bóng cười), ketamine... trong các cuộc vui. Ban đầu, việc sử dụng mang lại cảm giác vui vẻ, thoải mái, nhưng chẳng bao lâu sau, cô luôn cảm thấy bồn chồn, bứt rứt, chán nản khi không có chất kích thích.

Tần suất và số lượng sử dụng ngày càng tăng. Cô bắt đầu nghe thấy tiếng nói trong đầu, ngồi lẩm bẩm một mình, dễ cáu gắt và chửi mắng người thân. Dù đã được điều trị và bệnh thuyên giảm, nhưng chỉ sau 3-4 tháng tự ý dừng thuốc, các triệu chứng như cười một mình, lẩm bẩm, đánh người nhà đã quay trở lại. Tại Viện Sức khỏe tâm thần, bệnh nhân được chẩn đoán bị rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng nhiều loại chất gây nghiện. Quá trình điều trị vô cùng khó khăn, nhưng sau gần một tháng, bệnh nhân đã ổn định và được xuất viện.

Những "cạm bẫy" tinh vi và khó nhận biết

Lý giải về nguyên nhân, Thạc sĩ tâm lý Bùi Văn Toàn (Viện Sức khỏe tâm thần) cho biết, trẻ vị thành niên luôn có xu hướng muốn chứng tỏ bản thân và các mối quan hệ xã hội, nên rất dễ bị dụ dỗ sử dụng chất gây nghiện. Môi trường mạng xã hội cũng là một yếu tố tác động lớn, nơi trẻ dễ bị người xấu lợi dụng, lôi kéo vào con đường nghiện ngập.

Việc phát hiện và quản lý càng khó khăn hơn khi các chất cấm ngày càng được ngụy trang tinh vi. Bác sĩ Nguyễn Thành Long cảnh báo: “Hiện nay có nhiều chất gây nghiện được ẩn mình dưới các dạng khác nhau, ví dụ như cần sa được chế thành bùa lưỡi, bánh kẹo hay các loại tinh dầu để trẻ dễ sử dụng. Hay thuốc lá điện tử ngoài nicotin thì các tinh chất đưa vào cũng vô cùng độc hại, thậm chí có thể làm trẻ ngộ độc, tử vong”.

Dấu hiệu nhận biết và giải pháp phòng ngừa

Do trẻ thường sử dụng chất một cách lén lút, việc phát hiện sớm là vô cùng quan trọng. Bác sĩ Long khuyến cáo các bậc phụ huynh cần đặc biệt lưu ý nếu con em mình có các biểu hiện sau:

Thay đổi đột ngột trong thành tích học tập.

Xuất hiện những căn bệnh không rõ ràng, đặc biệt là các bệnh lây qua đường tình dục.

Thay đổi trong mối quan hệ với gia đình và bạn bè.

(Ảnh minh hoạ)

Nhận những cuộc điện thoại mờ ám, không thể giải thích.

Thay đổi trong thói quen vệ sinh cá nhân.

Bác sĩ Long cũng nhấn mạnh về vòng luẩn quẩn và những tác hại lâu dài của việc nghiện chất: “Khi trẻ nghiện chất, dù là chất gì đều ảnh hưởng đến các mối quan hệ hoặc sức khỏe. Khi bị phát hiện nghiện chất, trẻ sẽ bị bạn bè, thầy cô mọi người xung quanh xa lánh. Từ đó có làm gia tăng cô đơn, lo âu, trầm cảm… trẻ sẽ càng dùng chất nhiều hơn. Ngoài ra, việc sử dụng lạm dụng chất còn làm suy giảm trí nhớ, sự chú ý và tốc độ xử lý thông tin và chức năng điều hành, việc lập kế hoạch, giải quyết các vấn đề sau này”.

Để bảo vệ thế hệ trẻ, các chuyên gia cho rằng cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía:

Nhà trường và xã hội: Tạo môi trường giáo dục, vui chơi lành mạnh, kết hợp tuyên truyền sâu rộng về tác hại của các chất gây nghiện.

Cơ quan quản lý: Tăng cường quản lý chặt chẽ các chất cấm và chất kích thích, kể cả các sản phẩm hợp pháp như rượu, bia, thuốc lá cũng cần quy định rõ về độ tuổi sử dụng.

Gia đình: Cha mẹ cần là tấm gương, không sử dụng chất kích thích, đồng thời quan tâm, gần gũi để sớm phát hiện những thay đổi bất thường của con. Thống kê cho thấy, khi cha mẹ sử dụng chất gây nghiện, nguy cơ con cái của họ cũng sẽ sử dụng cao hơn gấp nhiều lần.