Tại sao đôi khi bạn càng tôn trọng trẻ, trẻ càng bướng bỉnh? Có thể cha mẹ đã rơi vào 'bẫy tôn trọng'

Tôn trọng trẻ không đồng nghĩa với nuông chiều, đáp ứng vô nguyên tắc chỉ khuyến khích sự ngang ngược. Tôn trọng thực sự cần sự dẫn dắt của quy tắc: xác định rõ ranh giới, chuyển hóa suy nghĩ thành hành động, duy trì uy quyền của cha mẹ. Chỉ khi tìm được sự cân bằng giữa tự do và quản giáo, trẻ mới có thể trưởng thành lành mạnh.

Trong quan niệm giáo dục hiện nay, "tôn trọng trẻ" đã trở thành kim chỉ nam của nhiều bậc phụ huynh. Ai cũng nghĩ rằng, tôn trọng suy nghĩ và lựa chọn của trẻ, cho chúng không gian phát triển tự do, trẻ sẽ lớn lên khỏe mạnh và hạnh phúc. Tuy nhiên, thực tế lại khiến nhiều phụ huynh bối rối: Tại sao càng tôn trọng trẻ, trẻ lại càng trở nên bướng bỉnh? Thực ra, có thể cha mẹ đã rơi vào "bẫy tôn trọng".

Bẫy 1: Tôn trọng vô nguyên tắc

Một số phụ huynh cho rằng: Tôn trọng trẻ nghĩa là đáp ứng mọi yêu cầu của chúng vô điều kiện. Trẻ nói không muốn đi học, lập tức xin nghỉ hộ; trẻ đòi mua đồ chơi đắt tiền, lập tức rút tiền không do dự. Kiểu tôn trọng vô nguyên tắc này sẽ khiến trẻ nghĩ mình có thể muốn gì được nấy, từ đó trở nên ngang ngược, hư đốn. Nhà tâm lý học trẻ em nổi tiếng người Mỹ Rudolf Dreikurs từng nói: "Tự do không có giới hạn không phải là tự do thực sự, mà là buông thả." Khi trẻ đã quen với sự đáp ứng vô nguyên tắc này, một khi yêu cầu không được thỏa mãn, chúng sẽ nổi cáu, thậm chí có hành vi chống đối.

Phương pháp: Cha mẹ cần thiết lập quy tắc và ranh giới rõ ràng. Trong khi tôn trọng trẻ, hãy để chúng biết hành vi nào có thể chấp nhận, hành vi nào không. Ví dụ, thỏa thuận với trẻ mỗi tuần chỉ mua một món đồ chơi, nếu trẻ đã mua trong tuần này nhưng lại đòi món mới, cần kiên quyết từ chối. Đồng thời giải thích lý do từ chối, để trẻ hiểu tầm quan trọng của quy tắc.

Bẫy 2: Chỉ tôn trọng suy nghĩ, không dẫn dắt hành vi

Một số phụ huynh rất tôn trọng suy nghĩ của trẻ, bất kể trẻ nói gì cũng đồng tình, nhưng lại bỏ qua việc dẫn dắt hành vi. Trẻ nói muốn trở thành nhà khoa học, cha mẹ chỉ biết khen ngợi mà không hướng dẫn trẻ nỗ lực để đạt mục tiêu. Chuyên gia giáo dục chỉ ra, suy nghĩ của trẻ thường ngây thơ, non nớt, cần được cha mẹ hướng dẫn và uốn nắn. Nếu chỉ tôn trọng ý kiến mà không hướng dẫn trẻ biến ý tưởng thành hành động, trẻ sẽ trở nên tham vọng hão huyền, dễ bỏ cuộc khi gặp khó khăn.

Phương pháp: Khi trẻ bày tỏ ý kiến, cha mẹ nên phản hồi tích cực, đồng thời hướng dẫn trẻ suy nghĩ cách thực hiện. Ví dụ, trẻ nói muốn làm họa sĩ, có thể cùng thảo luận những điều kiện cần có như học kỹ năng vẽ, tham gia triển lãm... Sau đó giúp trẻ lập kế hoạch hành động, khích lệ trẻ từng bước nỗ lực.

Bẫy 3: Tôn trọng quá mức làm mất uy quyền

Một số phụ huynh để thể hiện sự tôn trọng, đã tự hạ thấp uy quyền của mình. Trong các quyết định gia đình, hoàn toàn nghe theo ý kiến trẻ, khiến trẻ nghĩ mình có thể kiểm soát mọi thứ. Nhà giáo dục Anh Neill từng nói: "Uy quyền là cần thiết trong giáo dục, không có uy quyền, giáo dục không thể thực hiện." Cha mẹ với tư cách người giám hộ, có trách nhiệm hướng dẫn và giáo dục đúng đắn cho trẻ. Nếu cha mẹ đánh mất uy quyền, trẻ sẽ thiếu cảm giác an toàn và coi thường lời nói của cha mẹ.

Phương pháp: Cha mẹ cần duy trì uy quyền phù hợp trên cơ sở tôn trọng trẻ. Những quyết định quan trọng trong gia đình vẫn thuộc về cha mẹ, nhưng có thể lắng nghe ý kiến trẻ trong quá trình quyết định. Ví dụ khi chọn trường, có thể cùng thảo luận ưu nhược điểm, nhưng quyền quyết định cuối cùng thuộc về cha mẹ. Đồng thời, cha mẹ cần làm gương, dùng hành vi và đạo đức để ảnh hưởng tích cực, giúp trẻ tôn trọng cha mẹ từ nội tâm.

Tôn trọng trẻ là nguyên tắc giáo dục quan trọng, nhưng cha mẹ cần tránh rơi vào "bẫy tôn trọng". Chỉ khi nắm vững mức độ tôn trọng, thiết lập quy tắc hợp lý và cơ chế dẫn dắt, mới giúp trẻ trưởng thành lành mạnh trong sự tôn trọng, tránh hành vi chống đối.