Đột quỵ đang ngày càng trẻ hóa, đây là cách phát hiện nhanh trong 30 giây: có thể cứu sống người bệnh vào thời điểm nguy kịch!

Rạng sáng 3 giờ, bà Lý, 45 tuổi, bỗng thấy tê nửa người bên trái, nói khó rõ. Gia đình tưởng bà chỉ nằm sai tư thế, nhưng 10 phút sau, bà đã không thể đứng dậy. Được đưa đi cấp cứu, bác sĩ chẩn đoán bà bị nhồi máu não cấp. Nhờ can thiệp kịp thời, bà thoát chết nhưng vĩnh viễn mất khả năng vận động bàn tay phải.

Trên bình diện chung hiện nay, tử vong do nguyên nhân bệnh tim mạch đứng thứ nhất toàn cầu. Tuy nhiên, ở khoảng 40% quốc gia, trong đó có Việt Nam và Trung Quốc, nguyên nhân tử vong do đột quỵ vượt lên đứng đầu, cao hơn tim mạch.

Đột quỵ đang trở thành kẻ giết người thầm lặng ở mọi lứa tuổi

PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng, Phó chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam, Trưởng Khoa Bệnh lý mạch máu não Bệnh viện Nhân dân 115, cho biết trên bản đồ đột quỵ thế giới, Việt Nam thuộc nhóm màu đỏ đậm nhất - tức nhóm những quốc gia có nguy cơ đột quỵ cao nhất, tỷ lệ ước tính vượt 218/100.000 dân. Theo tỷ lệ này, với dân số 100 triệu, số ca đột quỵ tại Việt Nam khoảng trên 200.000 mỗi năm.

Thời gian chính là sự sống! Cứ mỗi phút chậm trễ, 1,9 triệu tế bào thần kinh trong não sẽ chết

Đột quỵ xảy ra khi mạch máu não bị tắc nghẽn (thiếu máu não chiếm 85%) hoặc vỡ (xuất huyết não). Khi đó, tế bào thần kinh nhanh chóng hoại tử do thiếu oxy.

- 4,5 giờ vàng: dùng thuốc tiêu huyết khối tĩnh mạch. Mỗi phút cứu chữa sớm, thêm 1,9 ngày tuổi thọ khỏe mạnh.

- 6 giờ vàng: có thể can thiệp lấy huyết khối qua đường động mạch.

- Sau 6 giờ: Tổn thương não gần như không thể đảo ngược, nguy cơ tử vong hoặc tàn phế tăng cao.

Các chuyên gia nhấn mạnh: "Phát hiện càng sớm, cơ hội sống càng nhiều. Thời gian chính là sự sống!".

Dấu hiệu nhận biết đột quỵ nhanh: Quy tắc BEFAST

Đột quỵ thường đến đột ngột, khó lường. Người dân cần ghi nhớ quy tắc BEFAST để kịp thời ứng cứu:

B – Balance (Thăng bằng): Đi đứng loạng choạng, dễ ngã.

E – Eyes (Thị giác): Mờ mắt, nhìn đôi hoặc mất thị lực thoáng qua.

F – Face (Mặt): Cười méo, lệch miệng, khó thổi phồng má.

A – Arms (Tay): Một bên tay yếu, nâng không nổi.

S – Speech (Ngôn ngữ): Nói lắp, khó hiểu, hoặc không hiểu lời người khác.

T – Time (Thời gian): Gọi ngay 115, ghi nhớ thời điểm khởi phát triệu chứng.

Lưu ý đặc biệt: cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) có thể chỉ kéo dài 10-20 phút rồi tự hết, nhưng nguy cơ đột quỵ thật sự trong vòng 48 giờ lên tới 10%. Không được chủ quan!

Đột quỵ trẻ hóa: Thủ phạm ẩn trong thói quen hằng ngày

Thức khuya: Ngủ <6 giờ/đêm làm nguy cơ đột quỵ tăng 4,5 lần.

Ngồi lâu: Ngồi ≥8 giờ/ngày dễ gây huyết khối tĩnh mạch, thậm chí thuyên tắc phổi.

Ăn mặn, nhiều dầu mỡ: Tăng huyết áp, xơ cứng thành mạch.

Ngoài ra, phụ nữ mang thai bị cao huyết áp, người dùng thuốc tránh thai lâu dài, hay các game thủ, dân văn phòng ít vận động… đều có nguy cơ cao hơn bình thường.

Phòng bệnh: Từ "vá lỗ rò" đến "bảo dưỡng mạch máu"

- Ăn nhạt (dưới 5g muối/ngày), ít dầu, hạn chế đường, tăng cá và rau xanh.

- Vận động 150 phút/tuần, tránh ngồi lâu.

- Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia.

- Người có bệnh nền (tăng huyết áp, tiểu đường, mỡ máu, rung nhĩ) cần tuân thủ thuốc đều đặn.

Điều trị cấp cứu: Chạy đua với tử thần

Nhồi máu não: Thuốc tiêu sợi huyết trong 4,5 giờ đầu, lấy huyết khối trong vòng 6-24 giờ.

Xuất huyết não: Phẫu thuật lấy máu tụ, hạ huyết áp, ngăn tái chảy máu.

Mỗi phút trôi qua, não mất đi 1,9 triệu tế bào. Đột quỵ không chỉ của người già, từ 20 tuổi, mạch máu đã bắt đầu lão hóa; từ 30 tuổi, thói quen xấu có thể biến thành "quả bom hẹn giờ".