Nhật Bản sở hữu 'kho báu xanh' gây sốt toàn cầu: Giá tăng theo cấp số nhân, giới sành ăn liên tục săn lùng từng gram nhưng 'không có mà mua'

Khi bà Chitose Nagao quyết định nghỉ hưu sau gần 30 năm làm quảng cáo để mở quán cà phê Atelier Matcha, bà không thể ngờ rằng khách hàng sẽ xếp hàng dài trước cửa từ lúc quán chưa mở. Hiện tại, đến giữa buổi chiều, những hộp bột matcha trên kệ đã bán hết sạch, nhưng dòng người vẫn kiên nhẫn chờ đợi.

Cửa hàng của bà là một trong những nơi may mắn. Cơn sốt toàn cầu đã khiến nguồn cung matcha trở nên khan hiếm ngay tại Nhật Bản. Nhờ mối quan hệ hợp tác lâu dài với nhà sản xuất trà Yamamasa Koyamaen ở Kyoto, bà Nagao vẫn duy trì được nguồn cung. “Khi tôi nghe nói trà của họ bị tồn kho trong đại dịch, tôi đã muốn làm điều gì đó”, bà Nagao kể. Bốn năm sau, bà đã sở hữu hai cửa hàng ở Nhật, một ở TP.HCM và một cửa hàng sắp mở tại Philippines.

Nhật Bản sở hữu một mặt hàng quý như vàng

Matcha, vốn được người Nhật sử dụng trong các nghi lễ trà đạo từ thế kỷ 12, đã trở thành một hiện tượng toàn cầu. Sự lan truyền trên TikTok như một loại siêu thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, cùng với lượng khách du lịch bùng nổ hậu Covid-19, đã đẩy nhu cầu lên đỉnh điểm.

Các con số đã chứng minh điều đó. Theo Bộ Tài chính Nhật Bản, năm ngoái nước này xuất khẩu 36,4 tỷ yên (hơn 6,4 nghìn tỷ đồng) trà xanh, con số này đã gấp 4 lần so với một thập kỷ trước. Trong đó, Mỹ là thị trường lớn nhất, chiếm khoảng 44% lượng xuất khẩu.

Sức nóng của thị trường đã khiến giá nguyên liệu tăng phi mã. Theo Hiệp hội Trà Nhật Bản Toàn cầu, giá tencha, loại lá trà dùng để sản xuất matcha tại phiên đấu giá mùa xuân ở Kyoto đã tăng 170% so với năm ngoái, đạt kỷ lục 8.235 yên/kg (hơn 1,4 triệu đồng). Nhiều nhà bán lẻ cho biết giá matcha đã tăng gấp đôi chỉ trong một năm qua, và việc tìm mua một hộp nhỏ cũng ngày càng khó khăn, ngay cả ở Tokyo.

Để đối phó với tình trạng này, các cửa hàng phải giới hạn lượt mua để ngăn chặn tích trữ và bán lại. Dù vậy, tại chuỗi Kaminari Issa ở Asakusa, Tokyo, việc nhận được email đặt hàng lên tới 1 tấn matcha không còn là chuyện hiếm. “Chúng tôi rất vui. Nhưng chúng tôi chỉ có thể bán một lượng nhất định”, quản lý Miku Sugawara chia sẻ.

Bà Sugawara cũng bày tỏ lo ngại rằng đợt nắng nóng kỷ lục mùa hè này có thể làm giảm sản lượng năm sau và khiến giá còn tăng mạnh hơn nữa.

Cơn sốt matcha đang đối mặt với một nút thắt cổ chai nghiêm trọng trong khâu sản xuất. Tencha, loại trà mang lại lợi nhuận cao, đòi hỏi quy trình chăm sóc rất tỉ mỉ. Búp non phải được che nắng để tạo hương vị đặc trưng, nhưng các nhà sản xuất lại thiếu lao động để thu hái, hấp và sấy lá. Áp lực này càng đè nặng lên cộng đồng nông dân đang già hóa của Nhật Bản. Chính phủ nước này đang cân nhắc các khoản trợ cấp để khuyến khích nông dân trồng nhiều tencha hơn.

Tuy nhiên, thuyết phục họ không phải là điều dễ dàng. Nhiều người lo ngại cơn sốt hiện nay chỉ là bong bóng và có thể hạ nhiệt.

Ngay cả các tập đoàn lớn cũng cảm nhận được sức ép. Ito En, hãng bán trà xanh đóng chai lớn nhất thế giới, đã phải lập một bộ phận riêng về matcha vào tháng 5. Công ty dự báo doanh thu quốc tế sẽ tăng 11% trong năm nay và đã tăng giá từ 50% đến 100% cho một số sản phẩm. Dù ký hợp đồng để có 7.000 tấn trà xanh thường mỗi năm, Ito En chỉ thu được khoảng 600 tấn tencha.

Ông Yasutaka Yokomichi, quản lý bộ phận matcha của Ito En, cho biết một thách thức lớn khác là thiếu máy xay. Để xay 40 gram matcha có thể mất tới một giờ, vì nếu đẩy nhanh tốc độ, nhiệt sinh ra sẽ làm giảm chất lượng bột.

Trong bối cảnh nguồn cung eo hẹp, bà Nagao từ Atelier Matcha cho rằng việc giáo dục khách hàng về các loại matcha khác nhau có thể là một giải pháp. Bà cho biết một bát matcha ngon không nhất thiết phải cần đến loại bột cao cấp nhất.

Là một doanh nhân nhạy bén, bà Nagao cũng đã nhận thấy những xu hướng mới. Bà mỉm cười nói: “Hojicha, hôm nay tôi chỉ còn lại một tách thôi”. Dường như, khi matcha trở nên khan hiếm, một loại trà khác đã bắt đầu được chú ý.